XXI ғасырдағы жаһандық қауіпсіздікке қатер төндіріп отырған басты құбылыстардың бірі – діни экстремизм мен терроризм. Әлемнің көптеген аймақтарында орын алып жатқан қақтығыстардың діни сипат алуы қоғамдағы тұрақтылық пен бейбітшілікке үлкен зиян тигізуде. Бұл құбылыстардың қауіптілігі – олар діни сенімдерді бүркемелеп, жастардың санасын улап, қоғамның іргесін шайқалтуды мақсат етеді.
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан бері діни экстремизм мен терроризмге қарсы кешенді саясат жүргізіп келеді. Бұл бағыттағы басты міндет – қоғамдағы тұрақтылықты сақтау, ұлттық бірегейлікті нығайту және жастардың бойында патриотизм сезімін қалыптастыру.
Діни экстремизм – дін атын жамылып, қоғамдағы тұрақтылықты бұзуға, зорлық-зомбылықты насихаттауға бағытталған радикалды идеялар жиынтығы. Ал терроризм – саяси немесе идеологиялық мақсатқа жету үшін күш қолдану, халық арасында үрей тудыру әрекеті.
Бұл құбылыстардың зияндылығы: Қоғамдық тұрақтылыққа қауіп төндіреді. Діни алауыздықты қоздырып, халық арасында сенімсіздік тудырады. Жастар санасын улайды. Әлеуметтік, экономикалық мәселелерді пайдаланып, жастарды жалған идеяларға иландырады. Мемлекеттік тұтастықты әлсіретеді. Ұлттық қауіпсіздікке қатер төндіріп, елдің дамуына кедергі жасайды. Халықаралық бейбітшілікке нұқсан келтіреді. Террористік ұйымдардың әрекеті шекаралық сипат алып, аймақтық тұрақсыздыққа әкеледі.
Халықаралық терроризм қазіргі кезеңде шекараға бағынбайтын, жаһандық сипатқа ие құбылысқа айналды.
Таяу Шығыс аймағы. «ДАИШ» (ИГИЛ) ұйымы 2014–2017 жылдары Сирия мен Ирак аумағында «халифат» жариялап, мыңдаған бейбіт тұрғынның қаза болуына себеп болды. Бұл ұйымның идеологиясы интернет арқылы әлемнің түкпір-түкпіріне таралып, көптеген жас азаматтарды өз қатарына тартты.
Еуропа елдері. Франция, Ұлыбритания, Испанияда болған лаңкестік шабуылдар қоғамдағы үрейді күшейтіп, халықаралық қауіпсіздікті әлсіретті.
Орталық Азия өңірі. Кейбір радикалды топтар аймақ елдерінде заңсыз үгіт-насихат жүргізіп, жастарды шетелдік қақтығыстарға тартуға әрекеттенді.
Бұл мысалдар терроризмнің тек жеке елдің емес, бүкіл әлем қауымдастығының қауіпсіздігіне қатер төндіретінін дәлелдейді.
Қазақстан зайырлы мемлекет ретінде діннің бейбітшілік пен рухани даму құндылықтарын қолдайды, алайда дінді саяси мақсатқа пайдалануға жол бермейді.
Құқықтық негіздер. «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» заң, «Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы» заң – діни қатынастарды реттеудің негізгі құжаттары. Мемлекеттік бағдарламалар. 2017–2020 жылдарға арналған экстремизм мен терроризмге қарсы мемлекеттік бағдарлама аясында ақпараттық-түсіндіру жұмыстары күшейтілді. Жастар саясаты. Білім беру мекемелерінде дәстүрлі құндылықтарды дәріптеу, ұлттық тарих пен мәдениетке қызығушылықты арттыру бағытында жұмыстар жүргізілуде. Ақпараттық қауіпсіздік. Интернет кеңістігінде радикалды идеяларға қарсы контент әзірленіп, діни сауаттылықты арттыру шаралары қолға алынуда.
Қазақстан Орталық Азиядағы тұрақтылықтың кепілі ретінде аймақтық қауіпсіздікті нығайтуға белсенді үлес қосып келеді.
Халықаралық ұйымдар аясындағы қызметі. Қазақстан БҰҰ, ШЫҰ (Шанхай ынтымақтастық ұйымы), ТМД, ЕҚЫҰ секілді ұйымдарда терроризмге қарсы ынтымақтастық мәселелерін тұрақты көтеріп келеді.
Аймақтық әріптестік. Шекаралық қауіпсіздікті күшейту, радикалды топтардың заңсыз өтуіне жол бермеу үшін көрші мемлекеттермен бірлескен шаралар атқарылуда.
Әлемдік дін көшбасшыларының съезі. Бұл форум діни экстремизмге балама ретінде бейбітшілік пен келісім идеясын жаһандық деңгейде насихаттауда.
Ядролық қарусыздану тәжірибесі. Қазақстанның бейбітшілікке бағытталған бастамалары жалпы қауіпсіздік мәселесінде халықаралық сенімнің артуына ықпал етті.
Діни экстремизмге қарсы күрестің басты тетіктерінің бірі – жастардың бойында патриотизм сезімін қалыптастыру. Патриотизм – Отанға деген сүйіспеншілік, ел тағдырына жауапкершілікпен қарау.
Ұлттық бірегейлік. Өзінің тарихи тамырын, мәдениетін таныған жас буын жалған діни идеологияға бой алдырмайды. Мемлекеттік құндылықтарды құрметтеу. Конституция, мемлекеттік рәміздер, мемлекеттік тіл – патриоттық тәрбиенің негізі. Әскери-патриоттық тәрбие. Жастарды ел қорғауға, қоғамдық тәртіпті сақтауға баулу – азаматтық жауапкершілікті арттырады. Қоғамдық белсенділік. Өз елінің дамуына үлес қосқан жастардың радикалды идеяларға еру ықтималдығы төмен болады.
Қазақ халқының дәстүрлі рухани құндылықтары – ізгілік, қонақжайлық, бірлік пен татулық – патриотизм сезімінің негізін құрайды. «Отан отбасынан басталады» қағидасы ұрпақ тәрбиесінде маңызды орын алады. Дәстүрлі ислам құндылықтары да экстремизмге қарсы тұруда бейбітшілік пен мейірімділікке үндейтін күшке ие.
Діни экстремизм мен терроризм – қоғам дамуына, ұлттық қауіпсіздікке және әлемдік бейбітшілікке зор қауіп төндіретін құбылыстар. Оларға қарсы күрестің ең тиімді жолы – құқықтық шаралармен қатар, жастардың бойында патриотизм сезімін, Отанға деген сүйіспеншілікті, дәстүрлі рухани құндылықтарды қалыптастыру.
Қазақстан тәжірибесі көрсеткендей, конфессияаралық келісім мен ұлттық бірлікке негізделген қоғамда экстремистік идеялардың таралуына жол берілмейді. Сондықтан патриотизм – тек рухани құндылық қана емес, ұлттық қауіпсіздіктің маңызды факторы болып табылады.
Материал Алматы қаласы Дін істері жөніндегі басқармасымен ұйымдастырылған байқауға қатысу мақсатында дайындалған
Досқұл Дастан Ермекұлы
Халықаралық инженерлік-технологиялық университеті
3 курс студенті
